Psychologische veiligheid als basis van elk straf team

Elf jaar geleden, toen ik nog werknemer was bij een groot telecombedrijf, zat ik geregeld in een meeting met een collega die op een vernietigende manier feedback kon geven. Ik omschrijf het als ‘vernietigend’ omdat collega’s meermaals haar meeting vermeden uit schrik om en plein public gekleineerd te worden of om zich opnieuw onveilig te voelen.

Zelf miste ik zelden een meeting omdat ik eager was om van haar bij te leren. Ze was immers een straffe madame met een unieke expertise binnen het bedrijf. En die was een potentiële vernedering wel waard, vond ik.

Elke meeting voelde je weer het moment aanbreken waarop ze in aanval ging. Je zag telkens opnieuw hoe haar doelwit en enkele zijdelings betrokken bijzitters kleiner werden gemaakt.

Bijna nooit was er iemand die de moed en het lef had om tegen haar in te gaan en haar duidelijk aan te spreken op haar destructieve gedrag. Ook ik niet, destijds had ik nog niet voldoende haar op mijn tanden, laat staan de juiste woorden gevonden om op te komen voor mijn behoeften.

Tot op een dag in één van de laatste weken voor ik het bedrijf zou verlaten om zelfstandige te worden. Ik voelde me zelfzeker, was in een fijn gesprek met haar en greep het moment om het thema met haar aan te kaarten.

Haar repliek blijft na al die jaren nog steeds hangen: “Merel, mijn vader heeft mij geleerd: “Als mensen struikelen over de vorm, wil dat zeggen dat ze de inhoud van jouw boodschap niet aankunnen.”!” Ik was geschokt en verbouwereerd. Tegelijk ook wel trots omdat ik durfde aan te geven dat ik het niet met haar eens was. Ik liet haar weten dat bepaalde fouten die iemand maakt nooit een vrijgeleide zijn om iemand met de grond gelijk te maken.

En toch, een tijd lang, toen ik intensief bezig was om mijn bewustzijn en inzicht in mezelf te verhogen, twijfelde ik of er toch geen vorm van waarheid zat in haar uitspraak. Ik ontdekte dat ik best wel gevoelig was voor erkenning, dat ik iedereen graag te vriend hield, faalangstig was en dat ik moeite had met boosheid en agressie. Ik geloofde dat wanneer je last had van feedback waarbij de man i.p.v. de bal gespeeld werd, dat dit dan vooral aan je zelfbeeld lag. Tja, als je dat gelooft, dan ga je uiteraard nog meer aan jezelf twijfelen.

Intussen weet ik beter. Het doel heiligt niet de middelen om zomaar alles te zeggen wat je denkt en ook niet op de manier waarop je het wil. De vorm doet er wel degelijk toe.

Het misselijke gevoel dat ik in toenertijd ik mijn lijf gewaarwerd, kan ik vandaag gelukkig vertalen naar de waardevolle inzichten die ik graag wil delen. Want zoveel jaren later geef ik zelf training in ‘feedback geven’ en grijp ik de bewuste uitspraak van mijn collega nog steeds aan om een interessante discussie te beginnen.

Dit is namelijk een prachtig voorbeeld dat illustreert dat als er geen psychologische veiligheid is, mensen niet doorgroeien tot hun volle potentieel. En dat is zonde, toch? Psychologische veiligheid in een organisatie betekent dat teamleden zich veilig voelen om risico's te nemen en zich uit te spreken zonder angst voor negatieve gevolgen. De vraag is natuurlijk: hoe creëren we een omgeving die zo veilig mogelijk is voor iedereen?

De cultuur binnen een organisatie speelt een sleutelrol bij het faciliteren van psychologische veiligheid. Dit begint met het creëren van een sfeer waarin fouten niet worden bestraft maar gezien worden als leermogelijkheden. Het scheppen van een omgeving waarin feedback geven en ontvangen een even natuurlijke gewoonte wordt als samen koffie drinken, is essentieel. Het helpt enorm als medewerkers worden gestimuleerd om te zeggen wat ze echt denken en het ok is om het soms oneens met elkaar te zijn. Dat je conflicten op een volwassen manier met elkaar kan bespreken. Een cultuur van open communicatie en eerlijkheid ligt aan de basis van een psychologisch veilige werkomgeving.

Aan de andere kant ligt er ook een belangrijke verantwoordelijkheid bij het individu. Werknemers moeten werken aan hun zelfvertrouwen, draagkracht ontwikkelen en hun best doen om oude wonden te helen. Je bent immers zelf verantwoordelijk voor hoe je omgaat met wat je voelt. Het is ook jouw eigen verantwoordelijkheid om je zelfvertrouwen te vergroten zodat het je in staat stelt om je nek uit te steken zonder de angst dat die wordt afgehakt. Een solide draagkracht helpt werknemers om constructief om te gaan met feedback en eventuele conflicten aan te kunnen. Door inzicht te krijgen in ervaringen van vroeger kunnen ze vrijer en authentieker functioneren binnen het team. Het individu kan dus door persoonlijke ontwikkeling en zelfreflectie een directe bijdrage leveren aan het creëren van een psychologisch veilige werkplek. Werknemers die investeren in persoonlijke groei, hebben dus een streepje voor.

Een intrigerend aspect van psychologische veiligheid is de paradox dat kwetsbaarheid nodig is om vertrouwen te kweken, en vertrouwen nodig is om kwetsbaar te durven zijn. Het is een delicaat samenspel waarin beide elementen elkaar versterken. Als medewerkers zich veilig voelen om hun gevoeligheden te durven laten zien, leidt dit tot een diepere band en meer vertrouwen binnen het team. Dit vertrouwen verlaagt op zijn beurt de drempel voor teamleden om open te zijn over datgene waar ze het lastig mee hebben.

Wanneer ik vandaag trainingen geef over feedback, laat ik mensen reflecteren over hoe ze feedback geven en ontvangen en wat dat over henzelf vertelt. Vaak ligt er bij hen, die het lastig hebben met bepaalde situaties, een uitnodiging om te werken aan hun zelfvertrouwen. Het is aan ons als individu om hier zelf verantwoordelijkheid voor te nemen. Tegelijk heeft iedereen die feedback geeft ook een groot aandeel. Als je dat op een veilige en verbindende manier doet, help je de ander om een betere versie van zichzelf te worden.

Psychologische veiligheid is geen luxe, maar een noodzaak voor elke moderne werkplek. Het is een voorrecht om als Imboorling mee te bouwen aan een omgeving waar iedereen zich gezien, gehoord en gewaardeerd voelt. Wil jij je organisatie stappen laten zetten in de richting van veiligheid en verbinding? Je weet ons te vinden!