Hoe tot verbinding komen in een verkiezingsjaar?

Laten we duidelijk zijn: politieke partijen mogen het grondig oneens zijn met elkaar. Democracy, baby! Verschillende standpunten zijn zelfs essentieel voor een democratische samenleving. Maar moet elk gesprek daarom uitmonden in een moddergevecht? Een gemiste kans om als publieke figuur het goede voorbeeld te geven. Beeld je eens in hoe wij als gewone burgers zouden gestimuleerd worden om verbindend met elkaar om te gaan als politici op een integere en respectvolle manier met elkaar in debat zouden gaan.

Ik hoop dan ook op een verkiezingsperiode zonder gepolariseerde debatten vol goedkope oneliners. Geen smaadcampagnes waarin de ander wordt zwartgemaakt met uitspraken als "partij X zal u armer/dommer maken" of "partij Y is tegen boeren/arbeiders/migranten/rijken/lgbtqi+/…", doemscenario's suggererend die hieruit zouden voortvloeien. Sommige politici hebben de neiging om anderen klein te maken in de hoop zelf groter te lijken. Hoe vaak zien we niet dat de ene partij zich superieur acht aan de andere, die vervolgens wordt afgeschilderd als achterlijk, naïef, elitair, enzovoort? Of dat er in een debat een valse tegenstelling wordt gepresenteerd: wij zijn goed, de ander is puur kwaad. Ongefundeerde generalisaties dragen evenmin bij tot verbindende communicatie. Als kritische vragen over onderwerp X je meteen bestempelen als tegenstander, dan is dat een zwaktebod.

Zoals zoveel dingen lijkt ook dit weer overgewaaid te zijn uit de Verenigde Staten. In de eindeloze arena van Amerikaanse presidentscampagnes heerst al jaren een verstikkende polarisatie. Het tweepartijstelsel bevordert dit schouwspel van zwart-witdenken, waarbij schijnbaar geen ruimte is voor nuance - geen 50 tinten grijs, slechts een binaire keuze 😊. De focus ligt voortdurend op de ander.

Helaas worden de campagnes zelden gekenmerkt door diepgaande discussies over beleid en de standpunten van elke partij. In plaats daarvan dienen ze voornamelijk als podium voor aanvallen op de tegenpartij. Biden vindt dat Trump zichzelf ontmaskert met dictator-uitspraken, terwijl Trump beweerde dat "Bidens staat van dienst een reeks van zwakte, incompetentie, corruptie en mislukking is." Het draait niet om inhoud, maar om het dwarsbomen van de ander. Op die manier dwingt men kiezers tot een negatieve keuze: “Ik stem niet voor Biden, ik stem tegen Trump.” Maar wil je niet dat mensen bewust voor jou en je programma kiezen?

Het zwartmaken van de ander legt vooral de nadruk op het probleem. Maar een probleemgerichte houding biedt helaas geen oplossingen. Als je naar de bakker gaat en zegt: "Ik wil geen wit brood," weet de verkoopster nog steeds niet of je pistolets of een volkoren brood wilt.

In plaats van de ander te bekritiseren, zou het verstandiger zijn om te vertrekken vanuit je eigen kracht. Op die manier dwing je de kiezer niet tot een negatieve keuze. Want wat als je zou moeten kiezen tussen de pest of cholera? Dan heb je toch liever dat je ook de kans krijgt om voor gezondheid te kiezen?

Jij daar, politicus die dit leest, op welk niveau je ook actief bent, wil je als politicus verbindend communiceren? Neem een voorbeeld aan de giraf, wereldwijd het symbool van verbindende communicatie:

• Laat je ego achterwege. Als je merkt dat je iets wilt zeggen om gelijk te halen of de ander te kwetsen, zwijg dan liever. Slaap beter een nachtje over wat je gaat zeggen dan wakker te liggen over wat je gezegd hebt.
• Twee monologen maken geen dialoog. Erken de ander en ga er mee in gesprek. Zelfs als je het niet eens bent. Ridiculiseer de standpunten en bezorgdheden van anderen niet, maar luister ernaar en pik er op in.
• Doe er alles aan om zelf begrepen te worden in plaats van gelijk te halen. Verdedig jouw standpunt en leg uit waarom je overtuigd bent van jouw oplossing. Denk in termen van behoeften en belangen in plaats van in wit-zwart standpunten.
• Speel niet op de man, speel op de bal. Vermijd woordelijke loopgravenoorlogen. Vertrek vanuit je eigen kracht in plaats van de ander aan te vallen.
• Durf kwetsbaarheid te tonen. Daarmee laat je zien dat je mens bent waarin kiezers zich makkelijker herkennen. Het is moedig om toe te geven als je iets niet weet of nog nooit op die manier hebt bekeken. Durf kwetsbaarheid te tonen: enkele maanden geleden was er een gesprek tussen de Nederlandse politicus Frans Timmermans (EU commissaris) en de journalisten Rutger Bregman en Jesse Frederik. Het was ontwapenend om te horen dat Frans Timmermans durfde benoemen dat hij iets niet wist of dat hij iets nog nooit op die manier bekeken had.
• Vermijd oneliners en denk na over de lange termijn consequenties van je gedrag. Zaai nu een constructieve basis voor toekomstige samenwerking. Vroeg of laat zitten jullie opnieuw samen aan de onderhandelingstafel.
• Politiek is nooit af, en niemand heeft een definitief antwoord. Vertrouw niet op degenen die beweren dat wel te hebben. Bouw aan een warme samenleving waarbij je laat zien dat je met iedereen door dezelfde deur kan, zonder cordons uit angst voor de ander, eigenbelang, populisme of cynisme.

Één van vier stappen van het model van verbindende communicatie is het verzoek. Ik heb er één voor jullie, heren en dames politici: willen jullie stoppen met tegen de ander te zijn en begin ergens vóór te zijn. Als je tegen oorlog bent, ben je nog steeds in oorlog. Zet je liever in voor vrede aan de onderhandelingstafel of tijdens een debat.

Natuurlijk wil iedere partij de verkiezing winnen. Maar moet je daarom de ander per se nu al als loser afschilderen? Niet enkel het doel is belangrijk. Maar ook de weg er naar toe. Vanuit Imboorling koesteren wij de wens dat de weg naar de stembus er één is van respectvolle en integere communicatie. Zodat het verkiezingsjaar 2024 een mooie try-out wordt voor een verbindende toekomst.